Τα ...αβάδιστα κέρδη για τράπεζες και η επιβάρυνση των δανειοληπτών

Γιατί οι τράπεζες θα δουν τα καθαρά έσοδα από τόκους να εκτινάσσονται χάρη στην αυτόματη ανατιμολόγηση δανείων. Η σημαντική επιβάρυνση των δανειοληπτών με δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου. Αναλυτικά παραδείγματα.

Γράφει ο Ειδικός Συνεργάτης

Από τον Ιούλιο 2022, άρχισαν οι αυξήσεις των επιτοκίων σε μια προσπάθεια να ελεγχθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο πληθωρισμός μέσω της νομισματικής πολιτικής.

Το γεγονός αυτό έχει επιφέρει ήδη σημαντικές αυξήσεις στις δόσεις όλων των δανείων. Ταυτόχρονα, έχουν αυξηθεί πολύ σημαντικά και τα αποτελέσματα των Τραπεζών, για τα οποία το πιο βασικό στοιχείο είναι το καθαρό έσοδο από τόκους.

Οι Ελληνικές Τράπεζες, μετά την μεταφορά τεράστιων ποσών μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτός του ισολογισμού τους τα τελευταία χρόνια, διατηρούν σήμερα επίπεδα δανείων πολύ χαμηλότερα από τις καταθέσεις τους. Έχουν δηλαδή ένα μεγάλο πλεόνασμα καταθέσεων της τάξης των 25δισ. ευρώ γεγονός που σημαίνει ότι για την χρηματοδότηση της οικονομίας αρκούν άνετα οι καταθέσεις τους. Αυτός είναι ο λόγος που τα επιτόκια των καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων είναι εξαιρετικά χαμηλά (σύμφωνα με την ΤτΕ, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο του συνόλου των καταθέσεων τον Δεκέμβριο’22 ήταν 0,09%).

Ας κάνουμε μια προσπάθεια να ποσοτικοποιήσουμε τις επιπτώσεις από τις αυξήσεις των επιτοκίων, τόσο στους δανειολήπτες όσο και στις Τράπεζες. Και ας χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα ένα τυπικό στεγαστικό δάνειο της Ελληνικής αγοράς.

Β. Ο Δανειολήπτης

Ας υποθέσουμε ότι ένας ενήμερος δανειολήπτης με στεγαστικό δάνειο κυμαινόμενου επιτοκίου και περιθώριο 1,40% πάνω στο Euribor 3μήνου, είχε τον Ιούλιο’22 υπόλοιπο δανείου 100.000€ και υπολειπόμενη διάρκεια 20 χρόνια μέχρι τη λήξη του δανείου του. Η μηνιαία δόση του, πριν αρχίσουν οι αυξήσεις των επιτοκίων, ήταν 483€.

Σήμερα, Φεβρουάριος’23, το Euribor 3μήνου έχει φτάσει στο 2,51% και το επιτόκιο του δανείου είναι 4,03%, η δε μηνιαία δόση έχει γίνει 606€, είναι δηλαδή αυξημένη κατά 123€ ή ποσοστό 25%.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΚΤ και αναλυτών, το βασικό επιτόκιο χρηματοδότησης της ΕΚΤ θα φτάσει τον Ιούνιο στο 3,50% (ήδη από 8/2/23 θα είναι 3,0%) και αντίστοιχα λίγο – πολύ θα διαμορφωθεί και το Euribor 3μήνου. Αυτό σημαίνει ότι τον Ιούνιο’23, δηλαδή ένα χρόνο μετά την έναρξη των αυξήσεων επιτοκίων, το επιτόκιο τα δανείου αυτού εκτιμάται ότι θα είναι 5,02% και η μηνιαία δόση 657€ ήτοι αυξημένη σε σχέση με τον Ιούλιο’22 κατά 174€ ή ποσοστό 36%.

Σε αυτό το διάστημα των 12 μηνών, για τον δανειολήπτη θα έχουν συμβεί τα εξής:

Δηλαδή στο διάστημα των 12 μηνών, ο δανειολήπτης θα έχει πληρώσει συνολικά 20% παραπάνω για δόσεις, έχοντας πληρώσει στην Τράπεζα 132% παραπάνω τόκους και έχοντας εξοφλήσει 18% λιγότερο κεφάλαιο από το δάνειό του. Η εξόφληση του κεφαλαίου μέσα από την πληρωμή των δόσεων, επιβραδύνεται δηλαδή λόγω της αύξησης των επιτοκίων και την αύξηση των τόκων που περιέχει κάθε δόση. (Έτσι λειτουργεί η κλασσική τοκοχρεολυτική μέθοδος που εφαρμόζεται στα στεγαστικά δάνεια).

Γ. Η Τράπεζα

Ας δούμε όμως τι θα έχει συμβεί σε αυτούς τους 12 μήνες και στα αποτελέσματα της Τράπεζας. Η Τράπεζα εγγράφει ως καθαρό έσοδο από τόκους, τη διαφορά :

Τόκοι που εισπράττονται από δάνεια (έσοδο) – Τόκοι που αποδίδονται στις καταθέσεις (έξοδο).

Πριν τις αυξήσεις επιτοκίων, το μέσο κόστος καταθέσεων ήταν σχεδόν 0,05%, καθώς τα επιτόκια καταθέσεων είχαν σχεδόν μηδενιστεί τα τελευταία χρόνια. Ας υποθέσουμε ότι η Τράπεζα όλους αυτούς του μήνες αποδίδει στις καταθέσεις επιτόκιο ό,τι απέδιδε πριν τις αυξήσεις συν το 10% του Euribor όπως αυτό διαμορφώνεται κάθε μήνα.

Σημ.1. Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο 2023, το επιτόκιο των καταθέσεων – άρα και το κόστος της Τράπεζας – θα ήταν με την υπόθεση αυτή 0,05% + 10% x 2,51% = 0,3%. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ είναι σαφώς μικρότερο, αλλά ας πάρουμε αυτό σαν παράδειγμα.

Δείτε στον παρακάτω πίνακα τι θα έχει συμβεί στο 12μηνο στα καθαρά έσοδα από τόκους της Τράπεζας.

Η Τράπεζα δηλαδή, από την αύξηση των επιτοκίων, έχει αυξήσει το καθαρό της έσοδο από τόκους κατά 134%, χωρίς να κάνει τίποτα άλλο από την αυτόματη ενσωμάτωση του Euribor στην τιμολόγηση των δανείων, χωρίς δηλαδή να αυξήσει την χρηματοδότηση ή να αναλάβει οποιονδήποτε επιπλέον πιστωτικό κίνδυνο.

Σημ.2. Αν η μετακύλιση ενός ποσοστού του Euribor στις καταθέσεις γίνει 5% το καθαρό έσοδο αυξάνεται στο 141% και αν γίνει 15% μειώνεται στο 126% ενώ αν δεν υπάρξει καμία μετακύλιση στα επιτόκια των καταθέσεων, το καθαρό έσοδο τόκων αυξάνεται κατά 150%.

Σημ.3. Θα διαπιστώσετε επίσης από τους πίνακες ότι μεταξύ τόκων που πληρώνει ο πελάτης και τόκων που εισπράττει η Τράπεζα υπάρχει μια διαφορά 117€ ίδια και στο σενάριο (1) και στο (2). Αυτοί είναι οι φόροι που εισπράττει το Δημόσιο από την επιβάρυνση 0,12% του Ν.128/75 και παραμένουν σταθεροί ακριβώς γιατί το 0,12% είναι σταθερό και δεν εξαρτάται από το ύψος του επιτοκίου.

Δ. Επίλογος

Στο παραπάνω παράδειγμα ενός τυπικού στεγαστικού δανείου με κυμαινόμενο επιτόκιο, οι αυξήσεις επιτοκίων θα προκαλέσει στη διάρκεια ενός έτους:

· Για τον δανειολήπτη, αύξηση του κόστους του δανείου του (επιπλέον τόκοι) της τάξης του 130%

· Για την τράπεζα, αύξηση κατά το ίδιο περίπου ποσοστό του καθαρού εσόδου της από τόκους

Σημ.4. Οι ασκήσεις προσομοίωσης δείχνουν ότι ανεξάρτητα από το περιθώριο ενός δανείου και από την υπολειπόμενη διάρκεια μέχρι τη λήξη του, οι αυξήσεις των τόκων που είναι πρόσθετο κόστος για τον δανειολήπτη και πρόσθετο καθαρό έσοδο για την τράπεζα, κινούνται στο εύρος 1.900€-2.000€ και 1.700€-1800€ αντίστοιχα ανά 100.000€ υπόλοιπο κεφαλαίου.

Στο τέλος του 2022, οι Τράπεζες είχαν σχεδόν 30δισ. ευρώ ενήμερα υπόλοιπα στεγαστικών δανείων. Εκτιμώ ότι πάνω από 2/3 είναι με κυμαινόμενο επιτόκιο αφού τα σταθερά επιτόκια είναι φαινόμενο των λίγων τελευταίων ετών που είχαν πολύ μικρές νέες χρηματοδοτήσεις. Από μια αναγωγή σε μέσους όρους από τα παραπάνω παραδείγματα, προκύπτει ότι μόνον από αυτή την κατηγορία των ενήμερων στεγαστικών δανείων κυμαινόμενου επιτοκίου, η αύξηση στα καθαρά έσοδα για τους 12 μήνες (Ιούλιος’22 – Ιούνιος’23) θα είναι της τάξης των 350εκ.- 400εκ. ευρώ.

Τον Δεκέμβριο οι Τράπεζες ανακοίνωσαν το πρόγραμμα ελάφρυνσης για σχεδόν 30.000 ευάλωτους ενήμερους δανειολήπτες στεγαστικών δανείων στο πλαίσιο των δράσεων τους Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Προβλέπει την επιδότηση του 50% της αύξησης των δόσεων για 12 μήνες και έχει κόστος σχεδόν 15εκ. ευρώ. δηλαδή περίπου το 4% των επιπλέον καθαρών εσόδων τους.

Το άρθρο αυτό είχε σκοπό να παρουσιάσει με απλότητα στο περιβάλλον αυξήσεων επιτοκίων, την πραγματικότητα των αριθμών αλλά και τους μηχανισμούς με τους οποίους λειτουργούν τα δάνεια και παράγεται η κερδοφορία των Τραπεζών.

Ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του.