Οι τράπεζες, τα στεγαστικά και η κοινή λογική….

Πως η υπόθεση μέτρων διευκόλυνσης δανειοληπτών με στεγαστικά δάνεια κατέδειξε την απόσταση, που χωρίζει το σύστημα από την κοινή λογική. Ο εποπτικός «κορσές», η απουσία αυτενέργειας από τράπεζες και το θέμα εναρμονισμένων πρακτικών.

Ο πολυμαθής Βενιαμίν Φραγκλίνος, που πάνω από όλα ήταν πολιτικός φιλόσοφος, είχε πει ότι «η κοινή λογική (common sense) είναι κάτι που όλοι χρειάζονται, λίγοι την διαθέτουν και δεν υπάρχει κανείς να πιστεύει για τον εαυτό του ότι δεν την έχει».

Θα προσπαθήσω με άξονα την κοινή λογική να αναδείξω κάποια παράδοξα, σε σχέση με τις πρόσφατες εξελίξεις για τα «μέτρα διευκόλυνσης» των τραπεζών.

Παράδοξο 1. Νομιμοποιούνται οι τράπεζες για «από κοινού» μέτρα;

Ο νόμος περί ανταγωνισμού ορίζει ότι απαγορεύονται και τιμωρούνται «οριζόντιες συμπράξεις (καρτέλ), συμφωνίες ή εναρμονισμένες πρακτικές μεταξύ δύο ή περισσότερων ανταγωνιστικών επιχειρήσεων που αποσκοπούν στον συντονισμό της ανταγωνιστικής τους συμπεριφοράς στην αγορά ή στον επηρεασμό σημαντικών παραμέτρων του ανταγωνισμού μέσω πρακτικών όπως είναι, μεταξύ άλλων, ο καθορισμός ή ο συντονισμός των τιμών αγοράς ή πώλησης ή άλλων όρων συναλλαγής..».

Με την κοινή λογική λοιπόν, δεν είναι εναρμονισμένη πρακτική η από κοινού ανακοίνωση τεσσάρων τραπεζών ότι από κοινού και με συμμετοχή κατά 25% η καθεμία, θα σχηματίσουν ένα αποθεματικό ή ταμείο από το οποίο συγκεκριμένη ομάδα πληθυσμού θα επιδοτηθεί το 50% της αύξησης των δόσεων των στεγαστικών τους δανείων, σε σχέση με τη δόση που πλήρωναν πριν αρχίσουν οι αυξήσεις των επιτοκίων; Μπορεί να είναι άραγε δικαιολογία, ότι στην απόφαση αυτή κατέληξαν μετά την πίεση που τους ασκήθηκε, απολύτως αναρμοδίως, από την Κυβέρνηση και σε συνεννόηση μαζί της;

Η ανακοίνωση των τραπεζών, που προφανώς διατυπώθηκε από τους νομικούς τους συμβούλους που γνωρίζουν οι άνθρωποι το νόμο, κάνει φανερή την ανησυχία και την αγωνία τους να αποφύγουν την υπαγωγή της από κοινού απόφασής τους στις ρήτρες του νόμου περί ανταγωνισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πέντε σημεία της ανακοίνωσης εμφαντικά επαναλαμβάνεται με διάφορες εκδοχές η αναφορά «η κάθε μία (τράπεζα) με βάση τη δική της προσέγγιση», «κάθε τράπεζα ξεχωριστά και με βάση την εμπορική της πολιτική» κλπ.

Για να σιγουρέψουν δε ότι δεν θα ελεγχθούν για καταστρατήγηση του ελεύθερου ανταγωνισμού, παρουσιάζουν την κοινή τους απόφαση ως αντικείμενο «των προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, το οποίο αναπτύσσει ξεχωριστά κάθε τράπεζα». Γιατί μάλλον με αυτό το επιχείρημα απομακρύνεται ο κίνδυνος να θεωρηθεί η κοινή τους απόφαση ως εναρμονισμένη πρακτική.

Εδώ δηλαδή, και ανεξάρτητα από τις έξυπνες και νομικίστικες διατυπώσεις, χάθηκε η κοινή λογική.

Το έτερο παράδοξο, που επίσης δεν αντέχει στην κοινή λογική, είναι ότι δεν ακούστηκε κιχ από την Εθνική Αρχή Ανταγωνισμού, που μάλλον διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα από το γεγονός ότι όλες οι τράπεζες ξαφνικά αλλά όλως τυχαίως ταυτόχρονα, αποφάσισαν ότι θα μειώσουν τις προμήθειες τους και θα αυξήσουν τα επιτόκια καταθέσεων, ναι εντάξει «η κάθε μία ξεχωριστά και με βάση την εμπορική της πολιτική»!

Παράδοξο 2. Γιατί, ενώ οι αυξήσεις έρχονταν, περίμεναν τον από μηχανής θεό (Κυβέρνηση);

Τα επιτόκια βάσης αυξάνονται από τον Ιούλιο, ενώ πλήθος μελετών και αναλύσεων εκτιμούν ότι θα συνεχιστεί στη διάρκεια του 2023, τουλάχιστον στο πρώτο εξάμηνο. Κατά συνέπεια, οι δόσεις των δανείων έχουν αυξηθεί και θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Σε διάφορα δημοσιεύματα διαβάζω ότι, σε σχέση με τον Ιούλιο 2022, ένα στεγαστικό δάνειο, με επιτόκιο 2,20%, έχει τον Ιανουάριο επιτόκιο 4,70% και δόση αυξημένη κατά 25%, που προβλέπεται μέχρι τον Ιούνιο 2023 να αυξηθεί σε μέσο όρο κατά 35%.

Δεν το έβλεπαν οι τράπεζες αυτό να έρχεται; Δηλαδή, τι παραπάνω από κοινή λογική χρειάζεται για να καταλάβει κανείς ότι αυξήσεις στα επίπεδα αυτά θα δημιουργούσαν πρόβλημα στην εξυπηρέτηση των δανείων μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένης ακρίβειας και περιορισμού των πραγματικών εισοδημάτων;

Και τι παραπάνω από κοινή λογική απαιτείται για λήψη έγκαιρων μέτρων; Έπρεπε να παρέμβει η Κυβέρνηση και να πιέσει, να απαιτήσει, να «μπινελικώσει», όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Σταϊκούρας, ή απλά περίμεναν ότι θα χρηματοδοτούσε και πάλι ο κρατικός προϋπολογισμός;

Επιχειρηματικά, οι Τράπεζες δεν έπρεπε να έχουν ήδη πάρει κάποια μέτρα; Στο κάτω – κάτω της γραφής για να προστατεύσουν τα δάνειά τους και τους ισολογισμούς τους από νέα κόκκινα δάνεια. Μέτρα όχι γενικευμένα, αλλά στοχευμένα και εξειδικευμένα, για όσους θα υποδείκνυαν τα στοιχεία, που διαθέτουν και τα μοντέλα διαχείρισης κινδύνων; Αν, δηλαδή, «κοκκίνιζε», μαζικά, το 50% το δανείων τους θα ήταν καλύτερα;

Και βέβαια, επειδή η κοινή λογική λέει ότι δεν είναι όλες οι τράπεζες ίδιες, η κάθε τράπεζα, με βάση τα δικά της χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες της. Γιατί θα ήταν κακό, αν η μια τράπεζα έπαιρνε μέτρα καλύτερα από την άλλη, εφόσον μπορούσε;

Παράδοξο 3. Εποπτικοί κανόνες ναι. Αλλά ο πελάτης;

Δεν είμαι ειδικός, αλλά διάβασα ότι οποιοδήποτε μέτρο έπαιρναν τυχόν οι Τράπεζες για να προσφέρουν λύσεις στους πελάτες τους λόγω αυτών των σημαντικών αυξήσεων, αντίκειται στους εποπτικούς κανόνες ( Απελεύθερος 28 Νοεμβρίου) και θα δημιουργούσε ανάγκη για επιβαρύνσεις των αποτελεσμάτων τους με νέες προβλέψεις.

Διάβασα, μάλιστα, αλλά ομολογώ ότι δεν το κατάλαβα, ότι όταν υπάρχει οποιαδήποτε διαφοροποίηση των παραμέτρων σε ένα δάνειο σε σχέση με αυτό που είχε αρχικά συμβατικά συμφωνηθεί, απαιτούνται προβλέψεις που επηρεάζουν τα κεφάλαια των τραπεζών (Απελεύθερος 7 Δεκεμβρίου).

Πάλι επικαλούμαι την κοινή λογική. Ένα στεγαστικό δάνειο είναι μια σύμβαση 20-30 ετών. Πόσο αντέχει στην κοινή λογική ότι σε ένα τέτοιο διάστημα όλα θα μείνουν ίδια; Ότι υπάρχει κάπου ένας μάγος, που μπορεί να μαντέψει ότι στα 20-30 αυτά χρόνια δεν θα διαμορφωθούν, όπως τώρα, αντικειμενικές συνθήκες, που θα πρέπει να αλλάξουν οι παράμετροι του δανεισμού; Αν ισχύει αυτό, τότε από εμπορικής πλευράς, ένα τέτοιο δάνειο είναι ένα απολύτως άκαμπτο και επομένως ακατάλληλα σχεδιασμένο προϊόν, αφού δεν επιδέχεται καμία ευελιξία και καμία ανθεκτικότητα σε μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Τι θα ήταν πιο λογικό από το να διευκολύνουν οι Τράπεζες όσους πελάτες τους το ζητήσουν και αντικειμενικά το έχουν ανάγκη; Να βάλουν ένα άνω φράγμα στις αυξήσεις των δόσεων π.χ. 10% για όσο διάστημα διαρκέσουν αυτές οι αυξήσεις των επιτοκίων και να ρυθμίσουν τις μελλοντικές δόσεις επεκτείνοντας ή όχι τη διάρκεια του δανείου; Ή να προτείνουν μια προσωρινή και εύκολη μετατροπή του επιτοκίου από κυμαινόμενο σε σταθερό για το ίδιο διάστημα; Αν οι πελάτες παρέμεναν συνεπείς σε τέτοιες ρυθμίσεις, γιατί θα έπρεπε να «τιμωρηθούν» οι τράπεζες με επιπλέον προβλέψεις;

Θα μου πει κάποιος ειδικός ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, δεν ξέρω από Τραπεζική και άρα δεν μπορώ να καταλάβω. Θα του αντιτείνω, εσείς που έχετε την εξειδικευμένη γνώση, συνειδητοποιείτε ότι απέναντι σας έχετε πελάτες με ανάγκες που με τις αυξήσεις του κόστους ζωής και των επιτοκίων πολλοί βρίσκονται σε απόγνωση; Και ότι αυτή η απόγνωση σίγουρα δεν είναι προς το συμφέρον σας; Και ότι όσο απομακρύνετε από την απλή λογική τόσο αποξενώνεστε από τους πελάτες σας;

Είναι γνωστή μια δήλωση που είχε κάνει κάποτε ο Γιάννης Κωστόπουλος, ιστορική προσωπικότητα του τραπεζικού συστήματος. Είχε πει ότι η Ελληνική αγορά έχει χώρο για δυόμιση τράπεζες. Εκ των υστέρων μάλλον έχει διαψευσθεί. Η Ελληνική αγορά είναι στην ουσία μία τράπεζα με τέσσερα μεγάλα και κάποια μικρότερα υποκαταστήματα. Και αυτό δεν το χωράει η κοινή λογική.

Και το μεγαλύτερο πρόβλημά της, από την ματιά του απλού καταναλωτή και πελάτη, είναι αυτό ακριβώς, ότι χάθηκε η κοινή λογική που από ό,τι φαίνεται από χάρισμα έχει γίνει τιμωρία.

Ο Ειδικός Συνεργάτης